Emek örgütleri tarafından “Kölelik Yasası” olarak adlandırılan Özel İstihdam Bürolarının açılmasına izin veren yasa, emek örgütlerinin ve kamuoyunun dikkatinden kaçırılmak için Başbakan Ahmet Davutoğlu’na yapılan “iç darbe”nin tartışmalarına denk getirilerek AKP tarafından hızlı biçimde Meclis’e getirildi ve kabul edildi.
“Kölelik Yasası”, iş yasalarının pek çok maddesini geçersiz bırakacak şekilde Özel İstihdam Büroları kanalıyla geçici/kiralık işçiliği uygulamaya koyuyor. Bu yasa, işçi sınıfının yüzlerce yıllık mücadelesiyle elde ettiği kıdem tazminatı, sendikal örgütlenme, yıllık izin vb kazanımları bir kalemde fiilen ortadan kaldırmayı hedefliyor.
Kayıt dışı istihdamı önleme, işsizliğe çözüm olma, genç ve kadın ve nitelikli işgücüne istihdam yaratma gerekçeleri ile bir ihtiyaçmış gibi sunulan yasa tasarısının temel amacı, çalışma hayatının tamamen esnekleştirilmesi ve kuralsızlaştırılmasıdır.
Meclis’ten geçen Özel İstihdam Büroları yasası şu sonuçları yaratacak:
- Geçici iş ilişkisi ile çalışan, yasanın “geçici işçi” diye adlandırdığı işçilerin iş güvencesi hakkı olmayacak.
- Geçici işçilerin kıdem tazminatı, işsizlik sigortası, emeklilik hakkı, analık sigortası ve emzirme ödeneği, ihbar tazminatı, geçici iş göremezlik ödeneği, malulen emeklilik, yıllık ücretli izin hakkı gibi hakları ortadan kalkacak.
- Geçici işçilerin sağlığı ve güvenliği tehlike altına girecek.
- Geçici işçinin sendikalı olma ve uzun süreli toplu iş sözleşmesinden yararlanma ve greve çıkma hakkı fiilen ortadan kalkacak.
- Toplu işten çıkarmalarda yine tasarı ile öngörülen kısa sayılabilecek bir süre sonra geçici iş ilişkisi kurulması mümkün kılınarak, toplu işten çıkarmaların kötüye kullanılmasına fırsat tanınacak.
- Kamu kurum ve kuruluşlarında faaliyet gösteren taşeron şirketler ile ilgili bir sınırlama getirilmeyip, taşeronlarda geçici iş ilişkisi kurulabilmesinin önü açılacak.
- Yeraltı maden işleri hariç işçi sağlığı ve güvenliği açısından yüksek risk içeren tüm işkollarında geçici iş ilişkisi kurulmasına olanak tanınacak.
- İşyerlerine çalışan sayısının ¼ oranında geçici işçi çalıştırma, 10’dan az işçi çalıştırılan işyerlerine ise 5’e kadar geçici işçi çalıştırma yetkisi verilerek işçilerin iş güvenceli çalışma hakları ellerinden alınacak.
- Turizm sektöründe çalışan geçici işçilerin denkleştirme süreleri 2 aydan 4 aya çıkarılarak çalışma koşulları ağırlaştırılacak.
Yasadaki hükümlere göre Özel İstihdam Büroları şöyle işleyecek:
- Analık halinde, askerlik gibi iş akdinin askıya alınması hallerinde çalışamayan işçinin yerine bu durumlarının devamı süresince; Mevsimlik tarım işleri, ev hizmetlerinde süre sınırı olmaksızın; işletmenin gündelik işleri dışındaki aralıklı gördürülen işlerde, iş güvenliği ile ilgili acil işler ile üretimi etkileyen zorlayıcı hallerde sekiz aya kadar; işletmenin iş hacminin mevsimlik işler hariç öngörülemeyen ölçüde artması hallerinde dört aya kadar özel istihdam büroları aracılığıyla geçici iş ilişkisi kurulmasına olanak sağlanmaktadır.
- İşveren, özel istihdam bürosu olacak, geçici iş ilişkisi ile işçinin çalıştığı işverenin sorumluluğu kalkacaktır.
- Yasada her ne kadar toplu işçi çıkarılan yerlerde, kamu kurum ve kuruluşlarında, yer altı maden işlerinde geçici ilişkisi kurulamaz denmekte ise de bu yasak hükmünün yeterli olmadığı dikkat çekmektedir. Zira birçok ağır ve tehlikeli işlerde ve artık kamuda asıl istihdam biçimi olan taşeronlarda geçici iş ilişkisi kurulması mümkün hale gelecektir.
- Yasada ayrıca uzaktan çalışma başlığı altında ev eksenli çalışma ve tele çalışmayı düzenleyen bir hükmün İş Yasası’na eklenmesi öngörülmektedir. İş sağlığı ve güvenliğinden yoksun, çocuk ve yaşlı emeğinin kullanıldığı, kadınları sosyal yaşamdan uzaklaştıran ve birçok olumsuzluk içeren ev eksenli çalışma bu yasa ile yaygınlaştırılmak istenmektedir. Bu yasa tasarısında ev eksenli çalışanların, iş sağlığı ve güvenliğine, toplu sözleşme ve örgütlenme hakkına ilişkin düzenlemeler de yapılmamıştır.
