Sosyalist Enternasyonal Başkan Yardımcısı, CHP’li Umut Oran, Güneydoğu Anadolu Projesi’ne (GAP) ilişkin dikkat çeken bir analiz yayınladı. GAP’ın neden yapıldığını ve sonuçlarının ne olacağını rakamlarla açıklayan Umut Oran, GAP’ın ihmal edildiğine dikkat çekerek, “GAP’ı ihmal etmek, ekonomik, siyasal ve sosyal açıdan ülkeye ihanettir!..” dedi.
İşte Umut Oran’ın çok çarpıcı GAP analizi:
GAP’IN İHMALİ ÜLKEYE İHANET!..
– Güneydoğu Anadolu Projesi (GAP), ülkemizin ekonomik ve sosyal açıdan kalkınması, bölgeler arası gelişmişlik uçurumunun kapanması ve bu sayede ulusal birlik ve ülke bütünlüğün pekiştirilmesi açısından bir “altın fırsat”tır.
– GAP’ta yılların ağır ihmali ne yazık ki devam ediyor.
– Bu ihmalde en büyük pay ise son 16 yılda ülkeye damgasını vuran AKP’nindir.
– GAP’ı ihmal etmek, ekonomik, siyasal ve sosyal açıdan ülkeye ihanettir!..
– Yanlıştan dönülmezse, ülke olarak ağır maliyetler ve risklerle karşılaşırız.
– Ekonomide kısa vadede yapay canlılık yaratmak uğruna, yandaş firmalara fahiş karlar sağlayıp maliyeti vatandaşa yüklenen, “rant” projeleri yerine, ülkeyi topyekûn kalkındırıp sosyal barışı sağlayacak olan GAP’a öncelik verilmesi, ivme kazandırılması şart!
GAP NEDEN ÖNEMLİ
Sosyo ekonomik açıdan en geri kalmış bölgemiz olan Güneydoğu Anadolu’da refahı ve hayat standardını yükseltmek, üretim ve istihdam artışıyla bölgeyi ve ülkeyi kalkındırmak amacıyla uygulamaya konulan Güneydoğu Anadolu Projesi (GAP), dünyada eşi bulunmayan bir projedir. Türkiye’de önemli siyasal, sosyal, demografik sorunlara kaynaklık eden bölgeler arası gelişmiş farklarını ortadan kaldırma, sosyal barışı sağlama, ulusal bütünlüğü güçlendirme açısından GAP, ülkemiz için stratejik öneme sahiptir.
Başlangıcı çok eski yıllara dayanmakla birlikte 1977’de bugünkü adını alan ve 1980’lerde çok sektörlü, entegre bir “bölgesel kalkınma projesi” şeklinde yeniden yapılandırılan GAP, Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde yer alan Adıyaman, Batman, Diyarbakır, Gaziantep, Kilis, Mardin, Siirt, Şanlıurfa ve Şırnak olmak üzere 9 ili kapsıyor. Güneyde Suriye, güneydoğuda ise Irak’la sınırı bulunan bölge, 75 bin 358 kilometrekarelik yüzölçümü ile Türkiye’nin yüzde 9.7’sini oluşturuyor. Türkiye’de sulanabilir 8.5 milyon hektar arazinin yüzde 20’si, GAP Bölgesi’nde yer alıyor.
40 YILLIK AĞIR İHMAL!…
Çalışmaları 1960’larda başlayan Aşağı Fırat Havzası ve Dicle Havzası projelerinin 1977 yılında “Güneydoğu Anadolu Projesi” adı altında birleştirilmesini başlangıç kabul edersek, GAP 40 yıllık bir proje… Aradan geçen bu uzun sürede Türkiye 28 hükümet ve 11 başbakan gördü. Ancak ülke kalkınması ve bütünlüğü açısından hayati önemdeki bu proje, yarım asra yaklaşan bu sürede, bir türlü tamamlanamadı.
Bu sürenin de son 16 yılı AKP hükümetleri döneminde geçti. AKP, ülke kalkınması, bölgeler arası kalkınmışlık farklarının giderilmesi, terörle mücadele, sosyal barış ve huzur bağlamında kalıcı yararlar sağlayacak, ülkemizi dünyada birinci lige taşıyacak, uzun soluklu GAP yerine, kısa vadede canlılık suni yaratacak inşaat, toplu konut, duble yol, köprü gibi rant projelerine ağırlık verirken, GAP’a gereken önem ve önceliği vermekten kaçındı.
2008-2012 İÇİN VERİLEN SÖZLER TUTULMADI…
AKP, iktidarının ilk 6 yıllık döneminde GAP’ın adını dahi ağzına almadı. 2008 yılında, “açılım” politikasıyla bölgede oylarını artırmayı hedefleyen AKP, ilk kez GAP’ı hatırladı ve açılımın ekonomik ayağı olarak 2008-2012 dönemini kapsayan bir GAP Eylem Planı açıkladı. Mayıs 2008’de neredeyse tüm kabineyi yanına alarak Diyarbakır’a giderek gösterişli bir törenle Eylem Planını açıklayan dönemin Başbakanı Erdoğan, GAP’a 2008-2012 döneminde rekor kaynak aktarımı, 300’ün üzerinde proje ve eylemle projeyi hızlandırma, bölgede yatırım, üretim ve istihdamı artırma yönünde iddialı vaatlerde bulundu.
Yeni Eylem Planının hazırlandığı tarih itibariyle GAP’ın mali portresi 2008 yılı fiyatlarıyla toplam 41.2 milyar TL olarak hesaplanmış, 2007 sonuna kadar yapılan toplam harcama 25.6 milyar TL, nakdi gerçekleşme oranı yüzde 62.2’de kalmıştı. GAP kapsamında inşa edilen barajların elektrik enerjisi üretimi, Türkiye üretiminin yüzde 7’sini oluşturuyordu. Ancak ağır ilerleyen sulama projelerinde 2007 sonu itibariyle hedefin ancak yüzde 15’ine ulaşılabilmişti.
2008-2012 GAP Eylem Planı’nda, bu dönemde (2008 fiyatlarıyla) 26.7 milyar TL kaynak aktarımı öngörüldü. Ancak eylem planı döneminin sonuna gelindiğinde toplam harcama (2012 fiyatlarıyla) 14.7 milyarda kaldı. Çünkü “açılım”ın sonucu fiyasko olunca, GAP da giderek hükümetin gündeminden düştü ve popülist vaatler tutulmadı. GAP’a aktarılmak üzere temin edilen kaynaklar aktarılmadı. Vaat edilen kaynağın neredeyse yarısı kadar bir harcama gerçekleşebildi. Yapılan harcamanın da büyük bölümü, çalışanlar ve işverenlerden kesilen primlerden oluşan İşsizlik Sigortası Fonu’ndan aktarıldı.
ŞİMDİ 2018 İÇİN NE VAAT EDİLİYOR
Daha sonra uygulamaya konulan 2014-2018 Eylem Planı’nda bölgeye; ekonomik kalkınmanın hızlandırılması, sosyal gelişmenin güçlendirilmesi, altyapının geliştirilmesi gibi konular için toplam 26,7 milyar liralık kaynak aktarımı öngörüldü.
Yeni eylem planının uygulamaya konmasının ardından; Bölgenin kamu yatırımlarından aldığı pay giderek daha da geriledi. Toplam kamu yatırım tahsislerinde 2009 itibariyle yüzde 14,5 olan GAP’ın payı, 2016 itibariyle yüzde 7,7’ye kadar düştü.
GAP’a yapılan kamu yatırım tahsisleri (Bin TL)
Kaynak: GAP Bölge Kalkınma İdaresi Başkanlığı
GÖSTERGELER İÇ KARARTICI…
– İller bazında en son 2014 itibariyle belirlenen GSYH verilerine göre GAP bölgesi ortalamasında kişi başına milli gelir 6 bin 164 dolarla, Türkiye ortalaması olan 12 bin 112 dolarlık kişi başına GSYH’nin yaklaşık yarısı düzeyinde bulunuyor.
– Ülke nüfusu ve işgücünün yaklaşık yüzde 9’u GAP illerinde bulunuyor. Buna karşı ülkedeki tüm işsizlerin yüzde 13,3’ünü GAP Bölgesindekiler oluşturuyor. 2016 itibariyle Türkiye genelinde yüzde 52 olan işgücüne katılım oranı GAP’ta yüzde 43,7’de; ülke genelinde yüzde 46,3 olan istihdam oranı da bu bölgede yüzde 35,5’te kalıyor. GAP, işsizlik oranında yüzde 18,6 ile aynı yıl Türkiye ortalamasında yüzde 10,9 olan oranı neredeyse ikiye katlıyor. İşsizlik oranı özellikle Mardin, Batman, Şırnak, Siirt illerinde yüzde 28,4’le rekor düzeyde seyrediyor.
– Bölge, yüksek doğum oranı paralelinde nüfus artışı kaydederken sürekli net göç veriyor. GAP illeri, 2012-2016 döneminde toplam 240 bin 324 kişi net göç verdi. Sadece 2015-2016 arasında verilen net göç 73 bin 975 kişi oldu. En çok net göçü Mardin, Diyarbakır, Şırnak ve Şanlıurfa illeri veriyor.
– 2014-2018 Eylem Planı’nda, Bölgede kişi başına gelirin 2018 itibariyle Türkiye ortalamasının yüzde 54,4’üne ulaşması, işsizliğin yüzde 10,3’e çekilmesi öngörülüyor. Ancak gerçekleşmeler, bu hedefleri desteklemiyor. 2018 için öngörülen yüzde 35,3’lik istihdam ve yüzde 39,1’luk işgücüne katılımda oranı ise tamamen iddiasız hedefler.
GAP Bölgesi’nde iş gücü durumu (Bin kişi)
40 YILDA GELİNEN NOKTA…
Projenin üzerinden geçen 40 yıl ve GAP Bölge Kalkınma İdaresi’nin 1989’da kurulmasının üzerinden geçen 28 yılda;
– Aradan geçen uzun yıllara rağmen GAP, başta son 16 yıldır ülkeyi yöneten AKP olmak üzere bu sürede görev yapan tüm hükümetlerin ihmali sonucutamamlanamadı.
– GAP kapsamında yapılması öngörülen barajlar bitirilemedi; 22 barajdan 19’u bitti.
– Bir bölgesel kalkınma planı olarak başlanan GAP’ta, bölgeye doğrudan katkısı olmayan baraj yapımları ve sudan üretilecek elektriğe öncelik verildi, asıl bölgeyi kalkındıracak sulama projeleri ihmal edildi. GAP bölge için kalkınma projesinden çok Batı için enerji yatırımına dönüştü.
– Bölgede yapılacak sulama şebekesinin de ancak bir bölümü tamamlanabildi ve öngörülen 1.8 milyon hektar arazinin sadece yüzde 45’i sulamaya açılabildi. Oysa bu arazinin tamamının sulanabilmesi, Türkiye’nin tarımsal üretimini iki üç katına çıkar.
– GAP Bölgesinde gerekli istihdam artışı sağlanamadı, Türkiye ortalamasının çok üzerindeki işsizlik en temel sosyo ekonomik sorun olmaya devam ediyor.
– AKP, 2002’de sıfır noktasından aldığı ayrılıkçı terörü, yanlış ve tutarsız politikalarıyla zirveye çıkardı; güvenlik kaygısı, bölgeye yatırımların gitmesine mani oldu.
– 16 yılda Bölgeye yönelik kamu yatırım tahsisleri yetersiz kalırken, halka iş ve aş yaratacak yatırımlar için art arda açıklanan teşvik paketlerine rağmen özel sektör de yatırım için gitmiyor. Sonuçta Bölgede üretim ve istihdam yeterince artırılamıyor, kalkınma ve refah artışı açısından gözle görülür hiçbir gelişme kaydedilemiyor.
– Bölge kalkınmasına önemli katkı yapacak sulama yatırımları ve bütün olarak GAP’ta ağır ihmal sonucu yaşanan gecikme; teröre uygun zemin yaratan olumsuz sosyoekonomik koşulların da devamına yol açıyor.
– Bölgede mülkiyet eşitsizliği had safhada bulunuyor ve tarıma verilecek teşvikler de karşılık bulsa bile daha çok oradaki büyük toprak sahiplerinin işine yarayacak, sosyal yapıyı iyileştirmeyecek nitelikte.
– GAP bölgesindeki iller hızla göç vermeye devam ediyor. Bu da ülke genelinde sosyal ve demografik sorunların büyümesine katkı yapıyor.
İHMAL DAHA FAZLA SÜREMEZ!…
Çok boyutlu entegre bir bölgesel kalkınma planı olan GAP, Türkiye’de ciddi siyasal, sosyal, demografik sorunlara kaynaklık eden bölgeler arası gelişmiş farklarını ortadan kaldırma ve ülke kalkınması açısından stratejik önem taşıyor. Tamamlandığında yaklaşık 4 milyon kişiye istihdam sağlayacağı belirtilen GAP, sadece bölge değil topyekûn ülke kalkınması, ekonomik büyüme, istihdam ve refah artışına, işsizlik sorununun çözümüne büyük katkı sağlayacaktır.
Projenin günümüz koşullarında, bugünün ihtiyaçları da göz önüne alınarak güncellenmesi ve yeterli kaynak aktarımı yoluyla bütün olarak hayata geçirilmesinin, bölge ve ülkenin kalkınmasına, milli gelir artışına, sosyal barış ve ülke bütünlüğüne, ayrılıkçı terörün bitirilmesine yapacağı çok büyük katkılar aşikardır.
GAP gibi hayati bir projeyi ihmal eden hükümetin, Sudan’da binlerce dönüm arazi kiralayıp tarım ürünü ürettirmesi, kendi üreticisine ve ülkesine darbe vurması anlaşılır gibi değil.
GAP, ülkemizin ekonomik ve sosyal açıdan kalkınması, gelişmesi, bölgeler arası gelişmişlik uçurumunun kapanması ve bu sayede ulusal birlik ve ülke bütünlüğünün pekiştirilmesi açısından bir “altın fırsat”tır.
Ekonomik, siyasal ve sosyal nedenlerden dolayı, GAP’ı ihmal lüksümüz yoktur. GAP’ı ihmal etmek ülkeye ihanettir.
GAP’ta bugüne kadarki yanlıştan dönülmezse, ülke olarak ağır maliyetler öder, ciddi risklerle karşı karşıya kalırız. Bu konudaki ihmale derhal son verilmeli, GAP hak ettiği önceliği bir an önce almalıdır!..
Kısa vadede ekonomide suni canlılık yaratma amacıyla; yandaş firmalara fahiş ve haksız karlar sağlayıp maliyeti vatandaşa yüklenen, milli ekonomiye ağır bedeller ödetilen inşaat-toplu konut, duble yol, köprü gibi “rant” projeleri yerine, ülke kalkınması ve sosyal barış açısından kalıcı ve büyük yararlar sağlayacak uzun soluklu GAP’a ağırlık verilmelidir!
.jpg)
.jpg)
